Konya Çumra'da Neolitik dönemde yaklaşık 8 bin kişinin bir arada yaşadığı Çatalhöyük'te, üstten girilen, birbirlerine bitişik kerpiç evlerin bulunduğu "Mekan 66" olarak adlandırılan alanda fırın yapısı keşfedildi. Keşifte milattan önce 6600'e ait mayalanmış bir ekmek bulundu.
Necmettin Erbakan Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezinde (BİTAM) yapılan analizlerle ilgili konuşan Kazı Heyeti Başkanı ve Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Umut Türkcan, "Gıda arkeolojisinin başlangıç noktasının yine Anadolu olduğunu söylememiz gerekiyor. Çatalhöyük burada çok önemli duraklardan biri. 2021'de keşfettiğimiz bir bulgu. Türk kazılarında artık çok hassas belgeleme ve detaylı çalışmalarla beraber bu tür organik kalıntıları tespit edebildiğimizi gösterdik." dedi.
Çatalhöyük Neolitik Kenti'nin bu alanda önemli yeri olduğunu belirten Türkcan, şunları kaydetti: "Fırının köşesinde küçük ve yuvarlak süngerimsi buluntunun, dikkatli bir belgelemeyle ekmek olduğu anlaşıldı. Yapının üzerinin ince bir kille kaplı olması, hem ahşap hem de ekmek, bu organik kalıntıların tümünün günümüze kadar saklanmasına olanak sağladı. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezinde (MAM) yapılan radyo karbon testleri, numunemizin milattan önce yaklaşık 6 bin 600'e kadar gidebileceğini gösterdi."
Türkcan, mayalanmış ekmeğin ilk örneklerine Mısır'da rastlandığını anlatarak, şu ifadeleri kullandı: "Çatalhöyük'teki bu buluntunun dünyanın en eski ekmeği olduğunu söyleyebiliriz. Bu organik kalıntının, gözlem, analizler ve tarihlendirmesini de göz önüne alarak yaklaşık 8 bin 600 senelik bir ekmek olduğunu söyleyebiliyoruz. Somun ekmeğin küçültülmüş hali. Ortasına parmak basılmış, fırına girmemiş ama mayalanmış, içindeki nişastalarla beraber günümüze gelmiş. Bugüne kadar böyle bir örnek yok. Çatalhöyük zaten birçok ilklerin merkeziydi. Daha kazıldığı yıllarda dünyanın ilk dokumaları Çatalhöyük'teydi. Ahşap eserler yine Çatalhöyük'teydi. Duvar boyaları, resimler buna eklendi. Konya ve Türkiye bu anlamda çok şanslı."
Bulguların analiz çalışmalarının önemine işaret eden Türkcan, "Necmettin Erbakan Üniversitesinin laboratuvarlarında tam teşekküllü bütün analizleri yapabilmek büyük bir şans. İlk defa Türkiye'deki laboratuvarlarda ortaya konulduğu için önemliydi." diye konuştu.
"Çatalhöyük Mekan 66 Neolitik Dönem Ekmek Buluntusu Analizleri ve Değerlendirmesi"ne katkı veren akademisyenlerden Gaziantep Üniversitesi öğretim görevlisi Salih Kavak da arkeobotanik alanında bugüne kadar en heyecan verici çalışmanın içinde olduğunu dile getirdi.
Laboratuvarda bitkisel kalıntıları incelerken kendisine organik buluntu haberinin verildiğini anlatan Kavak, "Getirdiklerinde çok şaşırdım. Çünkü bu formda, 'Hamur, ekmek, organik bir kalıntı olabilir mi?' diye düşündüm. Çıplak gözle bir morfolojik teşhis, daha sonra hemen mikroskop altında içeriğine baktım. En heyecanlandıran şey, tahıl kalıntılarının olması. Arpa, buğday ve bezelye gibi bitkilere ait öğütülmüş, kırılmış parçaların olması, zaten ilk başta hemen düşündüğümüz şey, 'Bu acaba ekmek mi? ihtimalini güçlendirdi." ifadelerini kullandı.
Kavak, daha sonra buluntuya ilişkin kimyasal ve fiziksel analizlerin yapılması gerektiğini belirterek, şöyle devam etti: "Öne sürdüğümüz hipotezimizi doğrulamak için bu analizler gerekliydi. Prof. Dr. Oğuz Doğan hocamız, analiz için BİTAM'a yönlendirdi. Orada yapılan analizde özellikle SEM görüntülerinde, detaylı baktığımızda numunenin içinde hava boşlukları çok belirgindi. Bitkilere ait tohum ve doku parçaları, yaprak kalıntıları olması… Daha da detayına inildiğinde nişasta taneleri artık şüphelerimizi ortadan kaldırıyordu. Yapılan diğer analizlerinde de kimyasal içeriklerine baktığımızda, hem bitkilerde bulunan kimyasal maddelerin olması hem de mayalanma göstergeleri var. Bu buluntunun suyla unun karıştırılıp bir süre bekletildiğini, mayalandığını, pişmediğini yapılan analizler gösterdi. Fırının yanında hazırlanmış ama pişirilememiş ya da pişirilememiş, o formda olduğunu görmüş olduk. Heyecan verici bir buluştu. Şu ana kadar bulunan ekmek benzeri bu formda hiçbir buluntu yok. Şu an bilinen en eski ekmek diyoruz. Türkiye ve dünya için heyecanlandıran bir buluş."
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 9 | 8 | 0 | 1 | 27 | 8 | 25 | +19 |
2 | Beşiktaş | 8 | 6 | 0 | 2 | 17 | 5 | 20 | +12 |
3 | Samsunspor | 9 | 6 | 2 | 1 | 16 | 9 | 19 | +7 |
4 | Fenerbahçe | 8 | 5 | 1 | 2 | 18 | 7 | 17 | +11 |
5 | Eyüpspor | 9 | 4 | 2 | 3 | 14 | 10 | 15 | +4 |
6 | Başakşehir FK | 8 | 4 | 2 | 2 | 14 | 10 | 14 | +4 |
7 | Trabzonspor | 8 | 2 | 0 | 6 | 8 | 6 | 12 | +2 |
8 | Göztepe | 8 | 3 | 2 | 3 | 14 | 10 | 12 | +4 |
9 | Kasımpaşa | 9 | 2 | 2 | 5 | 11 | 12 | 11 | -1 |
10 | Sivasspor | 9 | 3 | 4 | 2 | 11 | 13 | 11 | -2 |
11 | Konyaspor | 9 | 3 | 4 | 2 | 10 | 13 | 11 | -3 |
12 | Bodrum FK | 9 | 3 | 5 | 1 | 8 | 11 | 10 | -3 |
13 | Çaykur Rizespor | 9 | 3 | 5 | 1 | 6 | 16 | 10 | -10 |
14 | Alanyaspor | 9 | 2 | 4 | 3 | 8 | 12 | 9 | -4 |
15 | Antalyaspor | 9 | 2 | 5 | 2 | 10 | 19 | 8 | -9 |
16 | Gaziantep FK | 8 | 1 | 4 | 3 | 9 | 13 | 6 | -4 |
17 | Kayserispor | 8 | 0 | 3 | 5 | 8 | 15 | 5 | -7 |
18 | Hatayspor | 8 | 0 | 5 | 3 | 7 | 14 | 3 | -7 |
19 | Adana Demirspor | 8 | 0 | 7 | 1 | 7 | 20 | 1 | -13 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Kocaelispor | 9 | 6 | 2 | 1 | 12 | 7 | 19 | +5 |
2 | Erzurumspor FK | 9 | 5 | 3 | 1 | 11 | 6 | 16 | +5 |
3 | Bandırmaspor | 9 | 4 | 2 | 3 | 11 | 8 | 15 | +3 |
4 | Fatih Karagümrük | 9 | 4 | 2 | 3 | 15 | 10 | 15 | +5 |
5 | Iğdır FK | 9 | 4 | 3 | 2 | 12 | 7 | 14 | +5 |
6 | Manisa FK | 9 | 4 | 3 | 2 | 14 | 10 | 14 | +4 |
7 | Ümraniyespor | 9 | 4 | 3 | 2 | 16 | 13 | 14 | +3 |
8 | Keçiörengücü | 9 | 3 | 1 | 5 | 11 | 8 | 14 | +3 |
9 | MKE Ankaragücü | 9 | 4 | 4 | 1 | 11 | 9 | 13 | +2 |
10 | Amed SK | 9 | 3 | 2 | 4 | 10 | 9 | 13 | +1 |
11 | Şanlıurfaspor | 9 | 4 | 4 | 1 | 14 | 14 | 13 | 0 |
12 | Esenler Erokspor | 9 | 4 | 4 | 1 | 17 | 12 | 13 | +5 |
13 | İstanbulspor | 9 | 4 | 4 | 1 | 12 | 11 | 13 | +1 |
14 | Gençlerbirliği | 9 | 3 | 3 | 3 | 7 | 7 | 12 | 0 |
15 | Boluspor | 9 | 3 | 3 | 3 | 10 | 8 | 12 | +2 |
16 | Pendikspor | 9 | 3 | 4 | 2 | 11 | 14 | 11 | -3 |
17 | Çorum FK | 9 | 2 | 3 | 4 | 9 | 10 | 10 | -1 |
18 | Sakaryaspor | 9 | 2 | 3 | 4 | 11 | 14 | 10 | -3 |
19 | Adanaspor | 9 | 1 | 5 | 3 | 10 | 23 | 6 | -13 |
20 | Yeni Malatyaspor | 9 | 0 | 9 | 0 | 4 | 28 | 3 | -24 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Batman Petrolspor | 8 | 6 | 2 | 0 | 16 | 3 | 18 | +13 |
2 | Altınordu | 8 | 5 | 0 | 3 | 12 | 4 | 18 | +8 |
3 | 24Erzincanspor | 8 | 5 | 1 | 2 | 14 | 4 | 17 | +10 |
4 | GMG Kastamonuspor | 8 | 5 | 1 | 2 | 13 | 7 | 17 | +6 |
5 | Sarıyer | 8 | 4 | 0 | 4 | 11 | 2 | 16 | +9 |
6 | Beykoz Anadolu | 8 | 5 | 2 | 1 | 14 | 11 | 16 | +3 |
7 | İskenderunspor A.Ş. | 8 | 4 | 1 | 3 | 12 | 4 | 15 | +8 |
8 | Adana 1954 Futbol Kulübü | 8 | 4 | 3 | 1 | 13 | 10 | 13 | +3 |
9 | Kırklarelispor | 8 | 3 | 2 | 3 | 9 | 7 | 12 | +2 |
10 | Fethiyespor | 8 | 3 | 4 | 1 | 10 | 13 | 10 | -3 |
11 | İnegölspor | 8 | 2 | 3 | 3 | 6 | 8 | 9 | -2 |
12 | Kepezspor FAŞ | 8 | 2 | 4 | 2 | 9 | 8 | 8 | +1 |
13 | 1461 Trabzon FK | 8 | 2 | 5 | 1 | 7 | 10 | 7 | -3 |
14 | Isparta 32 Spor | 8 | 1 | 4 | 3 | 5 | 11 | 6 | -6 |
15 | Karaköprü Belediyespor | 8 | 1 | 5 | 2 | 6 | 15 | 5 | -9 |
16 | Sincan Belediyesi Ankaraspor | 8 | 1 | 5 | 2 | 4 | 13 | 5 | -9 |
17 | Altay | 8 | 1 | 5 | 2 | 6 | 18 | 5 | -12 |
18 | Hes İlaç Afyonspor | 8 | 0 | 7 | 1 | 4 | 23 | 1 | -19 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Karşıyaka | 7 | 6 | 0 | 1 | 14 | 2 | 19 | +12 |
2 | Bursaspor | 7 | 5 | 0 | 2 | 12 | 0 | 17 | +12 |
3 | Belediye Kütahyaspor | 7 | 5 | 2 | 0 | 10 | 5 | 15 | +5 |
4 | Silifke Belediye Spor | 7 | 4 | 1 | 2 | 12 | 5 | 14 | +7 |
5 | Muş Spor Kulübü | 7 | 3 | 0 | 4 | 5 | 2 | 13 | +3 |
6 | Bornova 1877 | 7 | 3 | 2 | 2 | 14 | 7 | 11 | +7 |
7 | Düzcespor | 7 | 2 | 2 | 3 | 7 | 4 | 9 | +3 |
8 | Kahramanmaraşspor | 7 | 3 | 4 | 0 | 6 | 8 | 9 | -2 |
9 | Tokat Bld Plevnespor | 7 | 2 | 2 | 3 | 4 | 6 | 9 | -2 |
10 | Kırşehir Futbol SK | 7 | 1 | 2 | 4 | 4 | 6 | 7 | -2 |
11 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | 7 | 1 | 2 | 4 | 1 | 3 | 7 | -2 |
12 | Artvin Hopaspor | 7 | 1 | 2 | 4 | 3 | 9 | 7 | -6 |
13 | Bulvarspor | 7 | 1 | 3 | 3 | 3 | 13 | 6 | -10 |
14 | Anadolu Üniversitesi | 7 | 1 | 4 | 2 | 3 | 9 | 5 | -6 |
15 | Ergene Velimeşe | 7 | 0 | 5 | 2 | 2 | 10 | 2 | -8 |
16 | Kuşadasıspor | 7 | 0 | 7 | 0 | 4 | 15 | 0 | -11 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
25/10/2024 | Adana Demirspor | vs | Sivasspor |
26/10/2024 | Hatayspor | vs | Kayserispor |
26/10/2024 | Kasımpaşa | vs | Samsunspor |
26/10/2024 | Göztepe | vs | Trabzonspor |
27/10/2024 | Gaziantep FK | vs | Konyaspor |
27/10/2024 | Alanyaspor | vs | Antalyaspor |
27/10/2024 | Fenerbahçe | vs | Bodrum FK |
28/10/2024 | Başakşehir FK | vs | Eyüpspor |
28/10/2024 | Galatasaray | vs | Beşiktaş |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
25/10/2024 | Fatih Karagümrük | vs | Adanaspor |
26/10/2024 | Çorum FK | vs | Gençlerbirliği |
26/10/2024 | Ümraniyespor | vs | Yeni Malatyaspor |
26/10/2024 | Şanlıurfaspor | vs | Iğdır FK |
26/10/2024 | MKE Ankaragücü | vs | Kocaelispor |
27/10/2024 | Bandırmaspor | vs | Sakaryaspor |
27/10/2024 | Amed SK | vs | Pendikspor |
27/10/2024 | Erzurumspor FK | vs | Keçiörengücü |
27/10/2024 | İstanbulspor | vs | Boluspor |
28/10/2024 | Manisa FK | vs | Esenler Erokspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
26/10/2024 | 1461 Trabzon FK | vs | Altay |
26/10/2024 | Adana 01 Futbol Kulübü | vs | Batman Petrolspor |
26/10/2024 | Kepezspor FAŞ | vs | 24Erzincanspor |
26/10/2024 | Altınordu | vs | Fethiyespor |
26/10/2024 | İnegölspor | vs | Sincan Belediyesi Ankaraspor |
26/10/2024 | Sarıyer | vs | Beykoz Anadolu |
26/10/2024 | Afyonspor Kulübü | vs | GMG Kastamonuspor |
27/10/2024 | Isparta 32 Spor | vs | Kırklarelispor |
27/10/2024 | İskenderunspor A.Ş. | vs | Karaköprü Belediyespor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
26/10/2024 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | vs | Anadolu Üniversitesi |
26/10/2024 | Artvin Hopaspor | vs | Muş Spor Kulübü |
26/10/2024 | Kırşehir Futbol SK | vs | Silifke Belediye Spor |
26/10/2024 | Bornova 1877 | vs | Ergene Velimeşe |
26/10/2024 | Bulvarspor | vs | Kahramanmaraşspor |
26/10/2024 | Kuşadasıspor | vs | Düzcespor |
26/10/2024 | Bursaspor | vs | Belediye Kütahyaspor |
26/10/2024 | Karşıyaka | vs | Tokat Bld Plevnespor |