TÜRKİYE AKKA'YI ASKIYA ALDI

Türkiye, 1990 yılında Paris'te imzalanan ve 1992 tarihinde Bakanlar Kurulu kararıyla Türkiye'nin de taraf olduğu Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Hakkında Antlaşma'yı (AKKA) Cumhurbaşkanı kararıyla askıya aldı.

Resmi Gazete'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla yayımlanan kararda, "19/11/1990 tarihinde Paris'te imzalanan ve 1/7/1992 tarihli ve 92/3250 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile onaylanan 'Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Hakkında Antlaşma'nın Türkiye Cumhuriyeti ile Antlaşmanın tarafı diğer devletler arasında 8/4/2024 tarihinden itibaren uygulanmasının durdurulmasına, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3'üncü maddesi gereğince karar verilmiştir" denildi.

DIŞİŞLERİ'NDEN AÇIKLAMA: ÇEKİLMEDİK, ASKIYA ALDIK

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, AKKA'nın askıya alınmasına ilişkin bir açıklamada bulunarak "Hatırlayacaksınız: Rusya, Avrupa'da Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması'ndan (AKKA) 7 Kasım 2023 itibarıyla çekilmişti. Bunun sonucunda, Antlaşma'nın anlamlı bir şekilde uygulanmasına devam edilmesi imkanı kalmamıştı. Bu çerçevede, AKKA'ya taraf NATO Müttefiklerimizle birlikte Antlaşma'yı gerek duyulacak bir süre için askıya almaya karar vermiştik. (Önemli bir husus: Konu esasen "AKKA'nın uygulanmasının askıya alınması." AKKA'dan çekilmek değil. Bu, geri alınabilir bir karar. Rusya ise "çekildi." Bu konuda, NATO Konseyi tarafından 7 Kasım'da açıklama yapılmıştı. Biz ayrıca bir açıklama daha yaparak, kararımızı gerekçeleriyle duyurmuştuk)" dedi.

NATO ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan ve belirli askeri azaltmaları zorunlu kılan Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması (AKKA) kapsamında Türkiye'nin PKK ile mücadele ettiği Güneydoğu bölgesi istisna sayılmıştı.

AKKA'ya taraf NATO müttefiklerinin anlaşmayı askıya alma kararlarının yürürlüğe gireceği tarihi kendilerinin belirlediğini ifade eden Sözcü Keçeli, "Halihazırda AKKA'ya taraf Müttefiklerin büyük çoğunluğunca askıya alma kararı yürürlüğe girdi" ifadelerini kullandı.

KARAR NE ANLAMA GELİYOR?

Prof. Dr. Mesut Uyar, Türkiye'nin antlaşmayı askıya alma kararını yorumladı. AKKA'nın "sürpriz bir taarruzu engellemek ve güveni tesis etmek için" imzalandığını hatırlatan Uyar, anlaşmanın taraflara ağır silahların havadan ve karadan denetleme imkanı da verdiğini yazdı. 1992'de AKKA subaylığına getirildiği için uygulamalara şahit olduğunu yazan Uyar, anlaşmanın ilk yıllarında denetlemelerin "oldukça sert ve detaylı" olduğunu aktardı. Ancak zamanla denetlemelerin aksadığını savunan Uyar, "NATO'ya girmek isteyen Bulgaristan ve Romanya gibi eski Varşova Paktı üyeleri denetlemeleri turistik gezi gibi görmeye başladı" ifadelerini kullandı.

AKKA NEDİR?

Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Hakkında Antlaşma (AKKA), 19 Kasım 1990'da NATO ile Sovyetler Birliği arasında imzalandı. Anlaşma, belirli askeri azaltmaları öngörüyordu. Soğuk Savaş'ın son yıllarında tamamlanan anlaşma Avrupa'da konvansiyonel askeri ekipmanların önemli bölümüne kapsamlı sınırlamalar getiriyor ve fazla silahların imha edilmesini şart koşuyordu. Anlaşma zırhlı muharebe araçları, muharebe tankları, savaş uçakları, toplar ve saldırı helikopterlerini içeren toplam beş konvansiyonel silah kategorisinde azaltma öngörüyordu. Anlaşma coğrafi olarak Avrupa'nın Atlantik kıyılarından başlayıp Sovyetler Birliği'nin Ural Dağları'na kadar olan bölümü kapsıyordu.

Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Hakkında Antlaşması, 1990 Kasım'ında Paris'te imzalanmıştı

1991 yılı sonunda Sovyetler Birliği'nin resmen dağılması sonrası AKKA'nın yeniden gözden geçirilmesini beraberinde getirdi. Eski Doğu Bloku ülkelerinin bir kısmı NATO üyesi olmuş ve koşullarda değişiklikler yaşanmıştı. Bu doğrultuda, 1996 yılında AKKA Anlaşması'nın kanat bölgeleri üzerinde düzenlemeler yapılarak Rusya'nın silah artırım talepleri karşılandı. 1999'da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) İstanbul Zirvesi sırasında AKKA'nın güncellenen versiyonu taraflarca imzalanmış ve Antlaşma Soğuk Savaş sonrası şartlarına uyarlandı. Yenilenen versiyonda Soğuk Savaş koşullarına uygun blok siyasetinden kopularak her ülke için ulusal ve ülkesel sınırlamalar getirilmiş oldu. Rusya, 2007'de ülke güvenliğini etkileyen ve acil önlemler alınmasını gerektiren olağanüstü koşulları gerekçe göstererek AKKA'yı askıya aldı. Mart 2015'te de anlaşmadan tamamen çekildi.